KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLAR VE PİYASA GÖZETİMİ VE DENETİMİ

Ülkemizin üyesi olduğu "Gümrük Birliği"; ürün güvenliği, piyasa gözetimi ve denetimi gibi kavramları da beraberinde getirmiştir. Gümrük Birliği, Avrupa Birliği`ne üye ülkeler arasında malların teknik engellere takılmadan dolaşımını sağlamakta, serbest dolaşımda bulunan ürünlerin insan sağlığı ve çevreye zarar vermeyecek şekilde güvenli olmasını zorunlu kılmaktadır.

Gümrük Birliği üyeliği kapsamında ürün güvenliğine ilişkin çerçeve, 4703 sayılı Kanun ile çizilmiştir. Bu Kanunun bir gereği olarak Türkiye de bulunan üreticiler, piyasaya sadece güvenli ürünleri arz etmek zorundadır. Piyasada yer alan ürünlerin ilgili yasal düzenlemelere uygun üretilip üretilmediğinin ve güvenli olup olmadığının kontrolü yetkili kuruluşlar tarafından yapılmaktadır. Bu faaliyetlere Avrupa Birliği nde olduğu gibi "piyasa gözetimi ve denetimi" denilmektedir. Asansörler, makineler, gaz yakan cihazlar, oyuncaklar, yapı malzemeleri, kişisel koruyucu donanımlar vb. ürünler, piyasa gözetimi ve denetimine tabi olan ürünlerdir.

Kişisel koruyucu donanımlar (KKD); baret, iş güvenliği ayakkabısı, gaz-toz maskesi, yüksekten düşmeye karşı koruyucu emniyet kemeri, iş eldiveni, iş güvenliği gözlüğü gibi çalışanların mesleki risklere karşı korunmak amacıyla kullandığı ürünlerdir. KKD lerin karşılaması gereken asgari sağlık ve güvenlik gerekleri ile üreticilerin belgelendirme işlemlerini nasıl yapacağı 2006 yılında yayımlanan KKD Yönetmeliğinde yer almaktadır. Yönetmeliğe uygun üretilmiş bir KKD, güvenli kabul edilir. Bu uygunluk ürün üzerine iliştirilen CE işareti ile gösterilir.

Kişisel koruyucu donanımların kullanımı, iş kazaları ve meslek hastalıklarının önüne geçilmesi için işyerlerinde yaygın olarak uygulanan bir iş sağlığı ve güvenliği tedbiridir. Bu ürünler teknik düzenlemelerine uygunsa doğru kullanıldığında tam koruma sağlarlar. Kişisel koruyucu donanımların güvenlik ve sağlık amacıyla kullanılması, bu ürünlerin güvenli ürün olmasının önemini daha da artırmaktadır.

KKD ler ile ilgili teknik düzenlemelerin hazırlanması ve piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetlerinin yapılması konularında yetkili kuruluş Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı dır. Bakanlık bünyesinde bu görev, İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü (İSGGM) tarafından yürütülmektedir. Piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetleri kapsamında, satış noktalarında yapılan denetimlerle piyasa kontrol edilmekte, güvensiz ürünlerin satışı yasaklanmakta, ürünlerin teknik mevzuata uygun hale getirilmesi için üreticilerle görüşülmekte, bilgilendirme yapılmakta ve uygunsuz ürünün piyasaya arzının devam ettiğinin tespiti halinde ürünlerin toplatılması, idari para cezası gibi cezai yaptırımlar uygulanmaktadır.

Ülkemizde üretilerek piyasaya arz edilen, işyerlerinde kullanılan, diğer ülkelerden ithal edilen ve Gümrük Birliği ne üye ülkelere ihraç edilen tüm kişisel koruyucu donanımların CE işareti taşıması ve kullanım kılavuzu bulunması zorunludur. Kullanım kılavuzu, mutlaka ürünün satıldığı ülkenin dilinde olmalıdır. KKD lerin CE işareti taşıması, ürünün güvenli ve mevzuata uygun olduğu; ayrıca uygun kullanıldığında tam koruma sağlayacağı anlamına gelmektedir.

Pazar payı 2015 itibariyle Dünyada 33 milyar dolar olması beklenen KKD sektörünün aktörleri olan üreticilerin, ithalatçıların ve dağıtıcıların Ürün güvenliği kapsamında çeşitli sorumlulukları bulunmaktadır. Üreticiler, ürettikleri ürünlerin ilgili mevzuata uygunluğundan ve güvenli olmasından sorumludurlar. Üreticinin yurt dışında bulunması halinde yetkili ithalatçı, üretici olarak kabul edilmektedir. Üretici, ürünün teknik mevzuata uygunluğunu, ürünle ilgili teknik dosyayı oluşturup uyumlaştırılmış standartlarda belirtilen testleri gerçekleştirerek sağlayabilmektedir. Birçok KKD için mevzuata uygunluğun "Onaylanmış Kuruluş" adı verilen test kuruluşlarınca değerlendirilmesi ve AT Tip İnceleme belgesi verilmesi gerekmektedir. Üretici, belgelendirme işleminin ardından uygunluk beyanı düzenleyerek ürününe CE işareti iliştirmelidir.

Ürün tedarik zincirinde yer alan ve sadece satışını gerçekleştiren dağıtıcıların ise güvenli olmadığını bildikleri ürünü, özellikle CE işareti ve kullanım kılavuzu olmayan ürünleri satmaları yasaktır. Denetimlerde bir dağıtıcıda güvensiz KKD tespit edilmesi durumunda dağıtıcının ürünün üreticisini veya malı tedarik ettiği kişinin kimliğini Bakanlığımıza bildirmesi gerekmektedir. Bu bilgiyi üç işgünü içerisinde sağlayamayan dağıtıcı, üretici olarak kabul edilmekte ve üreticinin sorumluluklarını üstlenmiş sayılmaktadır. 

Kişisel koruyucu donanımlar konusunda üretici, ithalatçı ve dağıtıcıların sorumlulukları kadar İş Kanunu nun 77. maddesi kapsamında bu ürünleri kullanan çalışanlar ile çalışanlara sağlayan işverenlerin de sorumlulukları bulunmaktadır. İşveren, işyerinde risk değerlendirmesini yapmalı, risklerin kaynağında kontrolüne, kontrol edilemeyen riskler için toplu korunma önlemlerinin alınmasına öncelik vermelidir. Alınan önlemlere rağmen gereken ya da istenen düzeyde korunma sağlanamadığında, kişisel koruyucu donanımlar kullandırılmalıdır.

İşveren, işyerinde çalışanlara gerekli KKD leri sağlamalı, sağladığı tüm kişisel koruyucu donanımların güvenli olduğundan, CE işareti ve kullanım kılavuzu taşıdığından, kullanacak kişiye, yapılan işe ve riskin düzeyine uygun olduğundan emin olmalıdır. Çalışanlara KKD kullanımı ile ilgili eğitimleri ücretsiz sağlamalı, kullanım ömrü dolan KKD leri yenileri ile değiştirmelidir.

KKD lerin teknik düzenlemesine uygun şekilde elması, CE işareti ve kullanım kılavuzunu bulundurması, hem çalışanların güvenli bir ortamda çalışma haklarının korunması açısından hem de KKD üreten, ithal eden, satışını gerçekleştiren ve tedarik zincirinde yer alan diğer firmalar arasında haksız rekabetin önlenmesi açısından önem taşımaktadır. Güvenli ürün, hem üreticiyi hem kullanan çalışanı korur.

İster üretici, ister satıcı, ister kullanıcı olun, KKD lerin güvenli olup olmadığı ile ilgili, herhangi bir şüpheye düştüğünüzde, yetkili kurum olan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’na: 

www.isggm.gov.tr ve http://kkd.isggm.gov.tr  adreslerinde yayımlanan şikayet/ihbar formunu doldurarak ya da Çalışma ve Sosyal Güvenlik İletişim Merkezi Alo 170 numaralı telefonu arayarak bildirimde bulunabilirsiniz. 

Bildirimleriniz, güvenli ürün imal eden üreticilerin haksız rekabete uğramalarını önleyecek; sağlıklarını, kimi durumlarda canlarını, kişisel koruyucu donanımlara emanet eden çalışanların korunmasına katkı sağlayacaktır. Çalışanlarımıza daha sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı, işletmelerimize eşit rekabet koşullarına sahip bir piyasa sunmak için güvenli ürün kullanımını destekleyelim.